تبیین مبانی فلسفی تربیت دانش آموز فکور در مکتب فلسفی- تربیتی اسلام به منظور ارائه چارچوب نظری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

3 دانشیار رشته فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش با هدف تبیین مبانی فلسفی و مؤلفه‌های تربیت دانش‌آموز فکور در در مکتب فلسفی- تربیتی اسلام انجام شد. روش پژوهش تحلیلی-استنتاجی بود. نظریات دو تن از فیلسوفان و متکلمان بزرگ اسلامی یعنی علامه طباطبایی و شهید مطهری به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها مؤید آن است که مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی مکتب فلسفی- تربیتی اسلام حاوی زمینه هایی چون حقیقت داشتن جهان مادی و معنوی، پدید آمدن انسان به دست حکمت و قدرت حق تعالی، مرکب از نفس و بدن بودن انسان، افضل بودن انسان بر سایر موجودات هستی، هدایت پذیری فطری انسان، درک خصوصیات فعل خدا و کشف مجهولات با عقل، فعالیت عقل نظری و عملی در انسان، مهم بودن گرایش های فطری در کمال انسان، حد یقف نداشتن کمال جویی انسان، مشروط بودن تسلط بر سرنوشت به استفاده از تفکر، همراهی وحی با تفکر برای پاسخگوی نیازهای مادی و معنوی انسان است. متناسب با این مبانی گام های چهارگانه تدبر، تفکر، تعقل و رسیدن به مقصد برای تربیت دانش آموز فکور ترسیم شد. بهره گیری از چارچوب شناسایی شده در عناصر مختلف برنامه درسی می تواند زمینه ساز شناخت، تحلیل و حل مسائل فردی و اجتماعی توسط دانش آموزان شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Explanation of the philosophical foundations of the education of thoughtful students in the philosophical-educational school of Islam in order to provide a theoretical framework

نویسندگان [English]

  • mohammad javadinikoo 1
  • mehdi sobhaninejad 2
  • akbar rahnema 3
1 Doctoral student of Philosophy of Education, Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran.
2 Corresponding author: Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Shahid University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The research with the aim of explaining the philosophical bases and components of the education of thoughtful students was done in the philosophical-educational school of Islam. The research method was conceptual and inferential analysis. The ideas of two great Islamic philosophers and theologians, namely Allameh Tabatabai and Martyr Motahari, were selected and analyzed as examples. The findings showed that the foundations of ontology, anthropology, epistemology and values of the philosophical-educational school of Islam contain fields such as; The reality of having a material and spiritual world, the emergence of man by the wisdom and power of the Almighty, the fact that man is composed of the soul and the body, the superiority of man over other beings in existence, the natural guidance of man, understanding the characteristics of God's actions and discovering the unknown with reason, activity, theoretical and practical reason in man, the importance of natural tendencies in the perfection of man, the limitlessness of man's pursuit of perfection, the dependence of mastery over destiny on the use of thinking, the association of revelation with thinking to respond to the material and spiritual needs of man. According to these principles, the four steps of consideration, thinking, rationalization and reaching the destination were drawn for the education of the student of thought. Taking advantage of the framework identified in different elements of the curriculum can be the basis for recognizing, analyzing and solving individual and social problems by students.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thoughtful Students
  • Philosophical Foundations
  • Components and Steps
  • Philosophical-Educational School of Islam

عنوان مقاله [العربیة]

ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻻﺳﺲ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ ﻟﺘﺮﺑﯿﮥ اﻟﺘﻠﻤﯿﺬ اﻟﻔﮑﻮر ﻓﯽ اﻟﻤﺪرﺳﮥ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ- اﻟﺘﺮﺑﻮﯾﮥ ﻟﻼﺳﻼم ﻣﻦ أﺟﻞ ﺗﻘﺪﯾﻢ اﻹﻃﺎر اﻟﻨﻈﺮی.

چکیده [العربیة]

ﺗﻢ اﻟﺒﺤﺚ ﺑﻬﺪف ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻷﺳﺲ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ و ﻣﮑﻮﻧﺎت ﺗﺮﺑﯿﮥ ﺗﻠﻤﯿﺬ اﻟﻔﮑﻮر ﻓﯽ اﻟﻤﺪرﺳﮥ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ- اﻟﺘﺮﺑﻮﯾﮥ ﻟﻼﺳﻼم.ﮐﺎن ﻣﻨﻬﺞ اﻟﺒﺤﺚ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿﺎ- اﺳﺘﻨﺘﺎﺟﯿﺎ. ﻗﺪ ﺗﻢ اﺧﺘﯿﺎر و ﺗﺤﻠﯿﻞ أﻓﮑﺎر اﺛﻨﯿﻦ ﻣﻦ اﻟﻔﻼﺳﻔﮥ و ﻣﺘﮑﻠﻤﯽ اﻻﺳﻼم اﻟﻌﻈﯿﻤﯿﻦ، و ﻫﻤﺎ اﻟﻌﻼﻣﮥ اﻟﻄﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ و اﻟﺸﻬﯿﺪ ﻣﻄﻬﺮی،ﮐﺄﻣﺜﻠﮥ. وﺗﺆﮐﺪ اﻟﻨﺘﺎﺋﺞ أن أﺳﺲ ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻟﻮﺟﻮد و ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻻﻧﺴﺎن و ﻧﻈﺮﯾﮥ اﻟﻤﻌﺮﻓﮥ و ﻣﻌﺮﻓﮥ اﻟﻘﯿﻢ اﻟﻤﺪرﺳﮥ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ- اﻟﺘﺮﺑﻮﯾﮥ ﻟﻺﺳﻼم ﺗﺤﺘﻮی ﻋﻠﻰ ﻣﺠﺎﻻت ﻣﺜﻞ ﺣﻘﯿﻘﮥ اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﻤﺎدی و اﻟﺮوﺣﯽ، و ﻇﻬﻮر اﻹﻧﺴﺎن ﺑﯿﺪ ﺣﮑﻤﮥ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ و ﻗﺪرﺗﻪ، ﺣﻘﯿﻘﮥ أن اﻹﻧﺴﺎن ﻣﺮﮐﺐ ّ ﻣﻦ اﻟﻨﻔﺲ و اﻟﺠﺴﺪ، اﻓﻀﻠﯿﮥ اﻹﻧﺴﺎن ﻣﻦ ﺳﺎﺋﺮ ﮐﺎﺋﻨﺎت اﻟﻌﺎﻟﻢ، ﻗﺎﺑﻠﯿﮥ اﻟﻬﺪاﯾﮥ اﻟﻔﻄﺮﯾﮥ ﻟﻺﻧﺴﺎن، ﻓﻬﻢ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﻓﻌﻞ اﷲ و اﮐﺘﺸﺎف اﻟﻤﺠﻬﻮﻻت ﺑﺎﻟﻌﻘﻞ، ﻧﺸﺎط اﻟﻌﻘﻞ اﻟﻨﻈﺮی و اﻟﻌﻤﻠﯽ ﻓﯽ اﻹﻧﺴﺎن، أﻫﻤﯿﮥ اﻻﺗﺠﺎﻫﺎت اﻟﻔﻄﺮﯾﮥ ﻓﯽ ﮐﻤﺎل اﻹﻧﺴﺎن، ﻋﺪم ﻣﺤﺪودﯾﮥ ﺳﻌﯽ اﻹﻧﺴﺎن إﻟﻰ اﻟﮑﻤﺎل، ﻣﺸﺮوﻃﯿﮥ اﻟﺴﯿﻄﺮة ﻋﻠﻰ اﻟﻌﺎﻗﺒﮥ ﺑﺎﺳﺘﺨﺪام اﻟﺘﻔﮑﯿﺮ، ﺻﺤﺒﮥ اﻟﻮﺣﯽ ﻣﻊ اﻟﺘﻔﮑﯿﺮ ﻟﻼﺳﺘﺠﺎﺑﮥ ﻟﺤﺎﺟﺎت اﻹﻧﺴﺎن اﻟﻤﺎدﯾﮥ و اﻟﺮوﺣﯿﮥ. وﻓﻘﺎً ﻟﻬﺬه اﻟﻤﺒﺎدئ ﻓﻘﺪ ﺗﻢ رﺳﻢ اﻟﺨﻄﻮات اﻷرﺑﻊ و ﻫﯽ اﻟﺘﺪﺑﺮ و اﻟﺘﻔﮑﯿﺮ و اﻟﺘﻌﻘﻞ و اﻟﻮﺻﻮل إﻟﻰ اﻟﻤﻘﺼﺪ ﻟﺘﺮﺑﯿﮥ اﻟﺘﻠﻤﯿﺬ اﻟﻔﮑﻮر. اﻻﺳﺘﻔﺎدة ﻣﻦ اﻹﻃﺎر اﻟﻤﺤﺪد ﻓﯽ اﻟﻌﻨﺎﺻﺮ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﮥ ﻣﻦ اﻟﻤﻨﻬﺞ اﻟﺪرﺳﯽ ﯾﻤﮑﻦ أن ﯾﮑﻮن ﻣﻤﻬﺪا ﻟﻠﺘﻌﺮف ﻋﻠﻰ اﻟﻤﺸﮑﻼت اﻟﻔﺮدﯾﮥ و اﻻﺟﺘﻤﺎﻋﯿﮥ و ﺗﺤﻠﯿﻠﻬﺎ و ﺣﻠﻬﺎ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ اﻟﺘﻼﻣﯿﺬ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • اﻟﺘﻠﻤﯿﺬ اﻟﻔﮑﻮر
  • اﻷﺳﺲ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ
  • اﻟﻤﮑﻮﻧﺎت و اﻟﺨﻄﻮات؛ اﻟﻤﺪرﺳﮥ اﻟﻔﻠﺴﻔﯿﮥ- اﻟﺘﺮﺑﻮﯾﮥ ﻟﻺﺳﻼم

Smiley face

قرآن کریم
آدم زاده، عفت؛ سرمدی، محمدرضا؛ فرج اللهی، مهران؛ اسماعیلی، زهره، ( 1395 )، از معرفت شناسی علامه
طباطبایی تا تفکر چند وجهی در تربیت زیباشناختی با نگاهی به قرآن کریم، دوفصلنامه آموزه های تربیتی در
.113-130 :(1) قرآن و حدیث، 2
(417 : 1. (طباطبایی، 1374 ، ج 5
(339 : 2. (طباطبایی، 1374 ، ج 5
(99 : 3. (طباطبایی، 1374 ، ج 3
(441 : 4. (طباطبایی، 1374 ، ج 5
173
نشریه علمی پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
نشریات علمی دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)
حمیدی، کامبیز؛ آزادی، بهداد، ( 1398 )، مقایسه بین آرا و اندیشه های جان لاک در تجربه گرایی مدرنیست با
.197-208 :(1) خط مشی گذاری های رئالیسم اسلامی، فصلنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 5
3، تهران: اسلام. - شاکر، کمال مصطفی، ( 1384 )، ترجمه خلاصه تفسیر المیزان، جلد 4
صالحی، اکبر؛ یاراحمدی، مصطفی، ( 1387 )، تبیین تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه علامه طباطبایی با تأکید
.23 -50 :(2) بر هدف ها و روش های تربیتی، دوفصلنامه تربیت اسلامی، 3
صفایی مقدم، مسعود؛ رشیدی، علیرضا؛ پاک سرشت، محمد جعفر، ( 1385 )، بررسی اصل عقلانیت در منابع
29  :(4) اسلامی و استلزامات تربیتی آن، دوفصلنامه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 3
1.
طباطبایی، محمد حسین، ( 1374 )، المیزان فی تفسیر القرآن ، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم:
اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین، ( 1387 )، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه صادق لاریجانی و هادی خسروشاهی، قم:
بوستان کتاب.
طباطبایی، محمد حسین، ( 1388 )، بررسی های ا سلامی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، محمد حسین، ( 1366 )، رساله الولایه، ترجمه همایون همتی، تهران: امیر کبیر.
طباطبائی، محمدحسین، ( 1380 )، نهایه الحکمه، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
1، قم: صدرا. -2- طباطبایی، محمدحسین، ( 1385 )، اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 3
طباطبائی، محمدحسین، ( 1388 )، فروغ حکمت، جلد 1، قم: بوستان کتاب.
محبی، عظیم، ( 1395 )، مدرسه و تربیت دانش آموز فکور  مبت نی بر مبنا ی نظر ی سند تحول ب نی ادین
آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرآت.
مطهری، مرتضی، ( 1369 )، ده گفتار، تهران: صدرا
مطهری، مرتضی، ( 1372 )، اصول تربیت در دوران کودکی، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی، ( 1373 )، اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی، ( 1374 )، سیری در سیره نبوی، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی، ( 1380 )، اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد 2، تهران: صدرا.
1، تهران: صدرا. -2-3- مطهری، مرتضی، ( 1386 )، مجموعه آثار، جلد 22
مطهری، مرتضی، ( 1390 )، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی، ( 1391 )، انسان کامل، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی، ( 1397 )، مسئله شناخت، تهران: صدرا.
174
تبیین مبانی فلسفی تربیت دانش آموز فکور در مکتب فلسفی- تربیتی اسلام به منظور ارائه چارچوب نظری
سال سی و یکم | شماره شصت و یک | زمستان 1402
ملکی، حسن، ( 1384 )، اصول تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه شهید مرتض ی مطهر ی، دوماهنامه علو م
.103 -126 :(2) انسانی مصباح، 9
موسوی مقدم، رحمت اله؛ علی زمانی، امیرعباس، ( 1390 )، ساحات وجودی انسان از دیدگاه علامه طباطبایی،
.53 – 76 (3) فصلنامه اندیشه نوین دینی، 7
نجفی، حسن؛ نیک فرجام، محمدکاظم، ( 1401 )، نقش تفکر در آموزش مفاهیم دینی از دیدگاه استاد علی
.49-56 :(4) صفایی حائری، ماهنامه معرفت، 31
