تحلیل ابعاد و مؤلفه های حیات طیبه بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی به منظور ارائه استلزامات تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)،اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ازاد اسلامی ، واحد اصفهان(خوراسگان)

3 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی،واحداصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران.

چکیده

تأکید اساسی گفتمان تربیتی در مبانی نظری تحول بنیادین تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، دستیابی متربی و مربی به مراتبی از حیات طیبه است. حیات طیبه آنگونه از زندگی است که پاسخگوی نیازهای مادی و معنوى، علمى، عملى و روحی آدمی باشد. هدف از این مقاله ابتدا شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های حیات طیبه بر اساس قرآن کریم و روایات اسلامی، آنگاه استخراج استلزامات تربیتی آن برای نظام آموزشی کشور بوده است. بدین منظور با توجه به کیفی بودن پارادایم پژوهش، با استفاده از روش تحلیل مضمون، ابعاد و مؤلفه‌های حیات طیبه مبتنی بر حوزه پژوهش این مطالعه، در قرآن کریم و روایات اسلامی، مورد واکاوی قرار گرفته، پس از کد گذاری و طبقه‌بندی و شناسایی ابعاد و مؤلفه های مربوطه، استلزامات تربیتی برای تعلیم و تربیت استخراج شده است. همچنین در این پژوهش، حیات طیبه به عنوان مفهومی اساسی و کلیدی و به مثابه هدف غایی در تعلیم و تربیت به منظور حصول قرب الی الله تلقی شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، ابعاد بدست آمده در قلمرو فردی واجتماعی (دنیوی و اخروی) و مؤلفه ها هم در حوزه رفتاری، دینی وشناختی و مهمترین استلزامات تربیتی حاصله شامل: جامع بودن مفهوم حیات طیبه، اکتسابی بودن، شکل گیری حیات طیبه در پرتو ایمان و عمل صالح، خود سازی و تهذیب نفس و توجه به آموزه های وحیانی احصاء شده است. بنابراین برنامه ریزان نظام آموزسی با اتکاء به یافته ها و استلزامات مستخرج از این تحقیق و مبانی تربیت مبتنی بر حیات طیبه، قادر خواهند بود اهداف، محتوا، روشهای آموزش و ارزشیابی آموزشی را در راستای سوق دادن مربیان و متربیان به مراتبی از حیات طیبه، تدوین نموده و نظام تعلیم وتربیت اسلامی را از نظام های وارداتی سکولار مستغنی سازند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of dimensions and components of good life based on Quranic verses and Islamic traditions in order to provide educational requirements

نویسندگان [English]

  • Ali afsari 1
  • mohammad reza shamshiri 2
  • zohre saadatmand, 3
1 PhD student in Philosophy of Education, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan), Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan),
3 Associate Professor, Department of Philosophy of Education, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan), Isfahan, Iran
چکیده [English]

The basic emphasis of the educational discourse on the theoretical foundations of the fundamental transformation of formal and public education in the Islamic Republic of Iran is the attainment of a teacher and mentor far from Hayat- Tayyebeh. the purpose of this article in the first step was to extract the components of Hayat- Tayyebeh based on the Holy Quran and the narrations of the infallibles. if we believe in the Islamic curriculum and consider it as one of the new concepts and areas in the field of curriculum studies, this study, after examining similar and numerous concepts, has paid attention to the concept of Hayat Tayyebeh as the central concept and as the hard core of Islamic education and its result. in this research, first, using the method of relational content analysis, the dimensions and components of Hayat_ Tayyebeh in the Qur'an as well as the sayings of the infallibles have been analyzed, and after classifying and discovering these dimensions and based on it, implications for education have been extracted. based on the findings of this study, relying on the principles of education based on Hayat-Tayyebeh, planners of the educational system will be able to draw goals, content, teaching methods and educational evaluation in order to lead students to Hayat- Tayyebeh and benefit from it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hayat Tayyabeh
  • Qur'an
  • hadiths
  • educational requirements
  • righteous action

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل أبعاد ومکونات الحیاة الطیبۀ استنادا إلى الآیات القرآنیۀ والأحادیث الإسلامیۀ لتوفیر المتطلبات التربویۀ

چکیده [العربیة]

الترکیز الأساسی للنظریۀ التربویۀ فی الأسس النظریۀ للتحول الأساسی للتعلیم و التربیۀ فی جمهوریۀ إیران الإسلامیۀ
هو وصول المعلم والمدرب إلى مستوى الحیاة الطیبۀ. الحیاة الطیبۀ أسلوب من الحیاة یلبی احتیاجات الإنسان المادیۀ
والمعنویۀ والعلمیۀ والعملیۀ والروحیۀ. کان الغرض من هذا المقال أولاً تحدید وتحلیل مقومات الحیاة الطیبۀ المبنیۀ
على القرآن الکریم والروایات الإسلامیۀ، ثم استخلاص متطلباتها التربویۀ للنظام التعلیمی فی البلد. ولهذا الغرض،
ووفقاً للطبیعۀ النوعیۀ لنموذج البحث، وباستخدام منهج تحلیل الموضوع، تم تحدید أبعاد ومکونات الحیاة الطیبۀ
استناداً إلى مجال البحث فی هذه الدراسۀ، فی القرآن الکریم والأحادیث الإسلامیۀ. و ، و بعد ترمیزها وتصنیفها
وتحدید أبعادها، والمکونات ذات الصلۀ، تم استخراج المتطلبات التربویۀ للتعلیم و التربیۀ. کما تم فی هذا البحث
اعتبار الحیاة الطیبۀ مفهوماً أساسیاً و رئیسیاً، وباعتبارها الهدف الأسمى فی التعلیم و التربیۀ من أجل تحقیق القرب
من الله. وبناء على نتائج هذا البحث فقد تم التوصل إلى الأبعاد التی تم الحصول علیها فی المجال الشخصی
والاجتماعی (الدنیوی والاخروی) والمکونات فی المجالات السلوکیۀ والدینیۀ والمعرفیۀ ومن أهم المتطلبات التربویۀ
ما یلی: شمولیۀ مفهوم الحیاة الطیبۀ، اکتسابیتها، وتنشئۀ الحیاة الصالحۀ فی ضوء الإیمان والعمل الصالح، وتحسین
الذات وتهذیب النفس، والاهتمام بتعالیم السماویۀ. ولذلک فإن مخططی النظام التعلیمی، بالاعتماد على النتائج
والمتطلبات المستمدة من هذا البحث وأسس التربیۀ المبنیۀ على الحیاة الطیبۀ، سیتمکنون من تطویر أهداف ومحتوى
وأسالیب التعلیم والتقویم التربوی من أجل قیادة المعلمین و المدربین إلى مستوى من الحیاة الطیبۀ تجمیع نظام التربیۀ
الإسلامیۀ وتحریره من الأنظمۀ السکولار المستوردة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الحیاة الطیبۀ
  • القرآن الکریم
  • الروایات الإسلامیۀ
  • المتطلبات التربویۀ
  • العمل الصالح

Smiley face

قرآن کریم. ترجمه الهی قمشه ای
نهج البلاغه ( 1379 ). ترجمه: محمد دشتی، قم: انتشارات مشهد
صحیفه سجادیه ( 1379 ). ترجمه: حسین انصاریان: تهران: انتشارات پیام آزادی
ابن عربی ، محیی الدین ( 1422 ). تفسیر ابن عربی ،بیروت : دارلکتب العلمیه
باقری، خسرو ( 1395 ). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات علمی
فرهنگی
باقری دولت آبادی، علی و محمد باقری ( 1394 ). حیات طیبه و شاخص های آن در شبکه مفهومی توسعه
سیاسی در قرآن، مجله پژوهشهای سیاست اسلامی، دوره 3 شماره 7
جوادی آملی ( 1383 ). حیات حقیقی انسان در قرآن، از مجموعه تفسیر موضوعی قرآن، انتشارات اسراء
حاجی صادقی، عبدالله و ابوالقاسم بخشیان ( 1393 )، مفهوم شناسی و حقیقت یابی حیات طیبه از منظر قرآن،
مجله انسان پژوهی دینی، شماره 31
حق خواه، منیر و صدیقه محمدحسنی ( 1395 ). پیشرفت فرهنگی و جایگاه حیات طیبه در فقه خانواده، مجله
فقه و حقوق خانواده، دوره 21 شماره 64
حیدرنیا، محمد علی ( 1395 ). سلامت معنوی و حیات طیبه، مجله پژوهش در دین و سلامت، دوره 2 شماره 2
www.khamenei.ir : خامنه ای ، علی ( 1399 ). حیات طیبه
خامنه ای ، علی ( 1388 ). سایه سار ولایت : منشور مطالبات مقام معظم رهبری ج 6
خمینی ،روح اله ( 1392 ).تقریرات فلسفه امام خمینی ج 3 ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
106
تحلیل ابعاد و مؤلفه های حیات طیبه بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی به منظور ارائه استلزامات تربیتی
سال سی و دوم | شماره شصت و دوم | بهار 1403
.( دیسناد، فرخنده ( 1388 بررسی و تبیین حیات طیبه از دیدگاه قرآن کریم با آرمان شهر لیبرالیسم و اهداف
تربیتی آنها، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی دانشگاه الزهرا (س)
رشید پور، مجید ( 1380 ). مبانی اخلاق اسلامی؛ تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان
سیدقطب، محمد ( 1364 ). روش تربیتی اسلام، ترجمه محمد مهدی جعفری، تهران: انتشارات انجام
صدیق، عیسی ( 1332 ). سیر فرهنگ در ایران و مغرب زمین، تهران: دانشگاه تهران
طالقانی، محمود ( 1360 ). پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار
طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ج 12
طبرسی، ابوعلی الفضل ابن الحسن ( 1414 ق). مجمع البیان، بیروت: دارالفکر
فتحی و اجارگاه، کوروش( 1388 ). اصول و مفاهیم برنامهریزی درسی. تهران: انتشارات بال
فرمهینی فراهانی، فاطمه حسینایی و نجمه احمدآبادی آرانی ( 1398 ) بررسی جایگاه حیات ط یبه در سند
تحول بنیادین و تبیین راهکارهای تحقق آن، مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، دوره 27 شماره 42
مشمول ، فرمهینی فراهانی و فروزش ( 1398 ) تبیین نا برخورداری های معنوی ، نشریه مسایل کاربردی
تعلیم و تربیت سال چهارم
فقیرپور، مقصود ( 1389 ). راهنمای ایفای نقش تربیتی، رشت: انتشارات بلور
قاسمی، معصومه ( 1388 ). حیات طیبه در قرآن و نهج البلاغه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده الهیات
دانشگاه پیام نور تهران
قرائتی، محسن ( 1383 ). تفسیر نور ،تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن
قورچیان، نادرعلی( 1384 ). طراحی و مهندسی برنامه درسی در هزاره سوم. تهران: نشر فراشناختی اندیشه
کاویانی، صدیقه ( 1398 ). تبیین مبانی زیبایی شناختی حیات طیبه با تأکید بر آیات، فصلنامه اخلاق، شماره
34 - 35 ، ص 11
کرمانی، طوبی و صبیحه نباتی ( 1396 ). امت واحده، تفکر سیستمی الهی برای تحقق حیات طیبه، مجله
پژوهش نامه مذاهب اسلامی، دوره 4 شماره 8
کیامنش، علیرضا ( 1386 ). ارزشیابی کیفیت تدریس در آموزش عالی، مطالعات برنامه درسی، سال دوم،
تابستان 1386 ، شماره 5
لوی، الف ( 1386 ). برنامه ریزی درسی مدارس، ترجمه فریده مشایخ، تهران: منادی تربیت
مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران ( 1390 ) انتشارات
وزارت آموزش وپرورش
محمد زاده، سیدمحمد و احمدعلی فروغی ابری ( 1396 ). بررسی مبانی تربیتی حیات طیبه در سند چشم
انداز تحول، مجله پژوهش در برنامه ریزی درسی، دوره 14 شماره 25
107
نشریه علمی پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
نشریات علمی دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)
مشمول حاجی آقا، محمدرضا، محسن فرمهینی فراهانی و سینا فروزش ( 1398 ). تبیین نابرخورداری های
معنوی در تربیت و مواجهه با نیاز متربی از دیدگاه مولانا در راستای تحقق حیات طیبه، مجله مسائل کاربردی
تعلیم و تربیت اسلامی، دوره 4 شماره 3
مصباح یزدی، محمدتقی ( 1391 ). آموزش فلسفه، ج 1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام
خمینى (ره)
مطهری، مرتضی ( 1374 ). تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا
مظاهری، حسن( 1395 ). الگوی طراحی برنامه درسی شایستگیمحور دوره ابتدایی مبتنی بر اسناد تحول
بنیادین، رساله دوره دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی
مکارم شیرازی، ناصر ( 1372 ). تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه
ملکی، حسن( 1386 ). شناخت اصول و معیارهای برنامه ریزی درسی(صلاحیت های حرفه ای معلمی)، مجله
70٫- رشد معلم، اردیبهشت ماه، شماره 101 صفحه 73
ملکی، حسن ( 1391 ). مقدمات برنامه ریزی درسی، تهران: انتشارات سمت
موحدی محصل طوسی، مرضیه ( 1392 ). نقد طبقه بندی های موجود از رویکردهای تربیت دینی و ارائه یک
- طبقه بندی مفهومی جدید، پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت، دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1392 ، ، صفحه 137
158
نبوی، زهره السادات، مریم سلگی و مریم صف آرا ( 1397 ). تحلیل اثربخشی تربیت اخلاقی در قرآن کریم بر
پایه حیات طیبه، مجله قرآن و طب، دوره 4 شماره 1
Creswell, J. w. (2008). Research design: qualitative and quantitative approaches. London:
Sage Publications Inc.
Patton, M. (2008). Qualitative Research and Evaluation Methods, Newbury Park, CA: Sag
Pinar, W.F. (2003). What is curriculum theory? Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.