تبیین مدل مفهومی رابطه زبان و تفکر براساس قرآن و استخراج دلالت های تربیتی آن برای پرورش فکری کودکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته فلسفه تعلیم و تربیت، گروه مدیریت و برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

2 استادیار رشته فلسفه تعلیم و تربیت، گروه مدیریت و برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

3 دانشیار رشته فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

4 استاد رشته روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف تبیین مدل مفهومی رابطه زبان و تفکر براساس قرآن و استخراج دلالت‌های تربیتی آن برای پرورش فکری کودکان صورت گرفته است. بنابراین با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی– استنباطی؛ نخست کلیدواژگان پرکاربرد ناظر به زبان و تفکر در قرآن معادل‌یابی گردید که عبارتند از نطق، قول و کلام، سپس ویژگی‌های هر کدام براساس آیات ناظر به کلیدواژگان تحلیل، آنگاه رابطه میان زبان و تفکر تبیین فلسفی شده و این نتیجه حاصل شد که مراحل طی شده در تفکر، متناظر با پدیده‌های زبانی نطق، کلام و قول است. با زاویه دید دیگری هر کدام از پدیده‌های زبانی نطق، کلام و قول نیز قابل انطباق با فرایند تفکر می‌باشد. در ادامه مدل مفهومی این رابطه براساس قرآن ترسیم و در نهایت دلالت های تربیتی رابطه زبان و تفکر برای پرورش فکری کودکان استخراج گردید. با توجه به اینکه بهترین رویکرد تربیتی در رابطه با کودک، می‌تواند رویکرد زیبایی-شناختی باشد؛ به وسیله محرک‌های کلامی مطلوب، کودک به سمت ارزش‌ها و نیازهای حقیقی سوق پیدا کند. برای فعال‌سازی تفکر صحیح در کودک باید او را در معرض کلام حق قرار داد و با استفاده از قدرت اثرگذاری کلام الهی در قالب‌های هنری و زیبایی‌شناسانه بکار رفته آن، می‌توان شیوه‌های کلام‌آموزی را به کودکان آموزش داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the conceptual model of the relationship between language and thinking based on the Qur'an and extracting its educational implications for children's intellectual development

نویسندگان [English]

  • Seyedeh Elham Aghaei Abrandabadi 1
  • ali satari 2
  • Seyedeh Jamile Alamolhoda 3
  • Hadi Bahrami Ehsan 4
1 Ph.D. student in Philosophy of Education, Curriculum Management and Planning Department, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University (S), Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of Philosophy of Education, Department of Management and Curriculum Planning, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Al-Zahra University (S), Tehran, Iran
3 Associate Professor of Philosophy of Education, Faculty of Educational Sciences and Psychology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
4 Professor of Psychology, Faculty of Educational Sciences and Psychology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This research has been done with the aim of explaining the conceptual model of the relationship between language and thinking based on the Qur'an and extracting its educational implications for children's intellectual development. Therefore, using the descriptive-analytical-inferential method; First, the frequently used keywords referring to language and thinking in the Quran were equated, which include Notgh, Ghol and Kalam.Then the characteristics of each one are based on the verses related to the key words of the analysis, then the relationship between language and thinking is explained philosophically and it was concluded that the steps taken in thinking correspond to the linguistic phenomena of Notgh, Kalam and Ghol. From another point of view, each of the linguistic phenomena of Notgh, Kalam and Ghol can be adapted to the process of thinking. In the following, the conceptual model of this relationship was drawn based on the Qur'an, and finally, the educational implications of the relationship between language and thinking for children's intellectual development were extracted. Considering that the best educational approach in relation to a child can be an aesthetic approach; By means of favorable verbal stimuli, the child should be directed towards real values and needs. In order to activate the correct thinking in the child, he should be exposed to the word of truth, and by using the power of the divine word in its artistic and aesthetic forms, it is possible to teach children the ways of learning the word.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language
  • thinking
  • educational implications
  • Quran. children

Smiley face

قرآن کریم.
آقایی، سیده الهام؛ زاهدی، انسیه، ( 1394 )، نگاه نوین به تربیت هنری و زیباییشناختی براساس نگرش اسلام،
.104- اندیشههای نوین تربیتی، ش 4، صص 81
آقایی، سیده الهام؛ زاهدی، انسیه؛ علم الهدی، جمیله، ( 1393 )، شناسایی دلالتهای شبکه مفهومی زیبایی در
.29- قرآن کریم برای حیطه هدفگذاری برنامهریزی درسی، نشریه تربیت اسلامی، ش 18 ، صص 7
،( ابنسینا، حسین بن عبدالله، ( 1375 الاشارات و التنبهات، قم: نشر البلاغه.
ابنفارس، احمد، ( 1404 ق)، معجم مقاییس اللغه، ج 4، تحقیق عبدالسلام هارون، قم: مرکز نشر دفتر تبلیغات
اسلامی.
11 ، بیروت: دار الصادر. ، ابنمنظور، محمد بن مکرم، ( 1408 ق)، لسان العرب، ج 5
احمدی، بابک، ( 1382 )، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
146
تبیین مدل مفهومی رابطه زبان و تفکر براساس قرآن و استخراج دلالت های تربیتی آن برای پرورش فکری کودکان
سال سی و یکم | شماره شصت و یک | زمستان 1402
ایمانی فر، حمیدرضا؛ کاکوجویباری، علی اصغر؛ فیاض، محمد سعید؛ شقاقی، فرهاد، ( 1393 )، اکتساب زبان
.107- از دیدگاه قرآن و روانشناسی، نشریه انسانپژوهی دینی، ش 32 ، صص 93
امام خمینی، روح الله، ( 1370 )، قرآن باب معرفه الله، گردآورنده مساجد امام حسن مجتبی، سیدالشهدا و
دیگران، تهران: نشر پیام آزادی.
ایازی، سید محمد علی، ( 1381 )، چهره پیوسته قرآن، قم: هستی نما.
باطنی، محمدرضا، ( 1373 )، زبان و تفکر، تهران: نشر فرهنگ معاصر.
بستانی، محمود، ( 1378 )، اسلام و هنر، ترجمه حسین صابری، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های
اسلامی.
بشیر، حسن و زارع درخشان، ابوذر و همازاده ابیانه، حسین، ( 1388 )، اصول و رهیافت های هنر اسلامی در
کلام رهبری، تهران: نشر امام صادق(ع).
تهرانی، میرزا مهدی، ( 1374 )، مبانی موسیقی قرائت قرآن، تهران: نشر زلال.
جمشیدی راد، محمدصادق؛ لسانی فشارکی، محمدعلی؛ صانعیپور، محمدحسن؛ علوی، سید محمدعلی،
- 1395 )، زبان و تفکر، رویکردی قرآنی، تحلیلی معناشناختی، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، ش 9، صص 107 )
.126
جوادی آملی، عبدالله، ( 1375 )، هنر و زیبایی از منظر دین، تهران: نشر بنیاد سینمایی فارابی.
جوهری، اسماعیل بن حماد، ( 1407 ق)، الصحاح فی اللغه و العلوم، ج 2، به کوشش عبدالغفور العطاری ،
بیروت: دارالعلم للملایین.
حبیبی، فاطمه؛ فتاحیزاده، فتحیه؛ حقبین، فریده، ( 1396 )، مفهوم سازی واژه لسان در قرآن در پرتو نظریه
.90- استعاره شناختی، نشریه قرآن شناخت، ش 2، سال 10 ، پیاپی 19 ، صص 73
راغب اصفهانی، محمد بن فضل، ( 1374 )، مفردات الفاظ قرآن، ج 2، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی،
تهران: مرتضوی.
ستاری، علی، ( 1397 )، آموزش تفکر به کودکان و نوجوانان، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم
انسانی دانشگاهها (سمت).
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه، ( 1387 )، روشهای تحقیق در علوم رفتاری، تهران: آگاه.
سیدی، سید حسین، ( 1387 )، مؤلفههای تصویر هنری در قرآن، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره
.116- 27 ، صص 105
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، ( 1363 )، الاتقان فی علوم القرآن، ج 2، ترجمه مهدی حائری قزوینی ،
تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم ، تهران: نشر امیرکبیر.
شاکر، محمد کاظم، ( 1381 )، قرآن در آینه پژوهش، مقالات علمی- پژوهشی از فارغ التحصیلان مقطع دکتری
دفتر سوم و چهارم، تهران: نشر هستی نما. ،(Ph.D) تخصصی
147
نشریه علمی پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی
نشریات علمی دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام)
شعیری، محمد بن محمد، (بیتا)، جامع الاخبار، ج 1، نجف: المطبعه الحیدریه.
شیرازی، محمد بن ابراهیم، ( 1363 )، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.
16 ، ترجمه سید محمد باقر موسوی ،12 ،11 ، طباطبایی، سید محمد حسین، ( 1374 )، تفسیر المیزان، ج 8
همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سید محمد حسین، ( 1428 ه.ق)، مجموعۀ رسائل العلامۀ الطباطبائى، قم: مکتبه فدک.
3، تهران: نشر صدرا. ، طباطبایی، سید محمد حسین، ( 1372 )، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 2
- علامه، سید میر حسین، ( 1384 ). شناخت شناسی هنر در نگرش قرآنی، نشریه کوثر، شماره 18 ، صص 76
80.
علمالهدی، جمیله، ( 1398 )، نظریه اسلامی رشد انسان، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
علم الهدی، جمیله، ( 1388 )، نظریه اسلامی تعلیم و تربیت، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
علمالهدی، جمیله، ( 1386 )، مطالعات نظری طرح تدوین سند ملی آموزش و پرورش: فلسفه تعلیم و تربیت
رسمی از دیدگاه اسلام.
7، تهران: دارالکتب الاسلامیه. ،6 ،5 ، قرشی بنابی، سید علیاکبر، ( 1361 )، قاموس قرآن، ج 3
قطب، سید، ( 1389 )، تصویرسازی هنری در قرآن، ترجمه زاهد ویسی، سنندج: نشر آراس.
لاند، نیک، ( 1387 )، زبان و تفکر، ترجمه داوود کرمی، تهران: ساوالان.
لسانی فشارکی، محمدعلی، ( 1379 )، طرح پژوهشی آموزش زبان قرآن، تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام
صادق(ع).
مصطفوی، حسن، ( 1368 )، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 9، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نوربری شولتز، کریستیان، ( 1381 )، مفهوم سکونت، ترجمه: محمود امیر یاراحمدی، تهران: انتشارات آگاه.
، نوروزی طلب، علیرضا، ( 1388 )، زیبایی و ذات شناسی هنر اسلامی، نشریه کتاب ماه هنر، شماره 129
.31- صص 4
یوسفپور نظامی، ایوب، ( 1395 )، رهیافتی زبان-جامعهشناختی بر آیات قرآنی لسان (زبان)، نشریه مطالعات
.121- جامعهشناسی، ش 33 ، سال 9، صص 95
Boroditsky, L. (2001), Dies Language Shape Thought?: Mandarin and English Speakers Conceptions of Time, in Cognitive Psychology, Vol. -(43): 1-22.
Chomsky, N. (2005a), Three Factors in Language Design, in Linguistic Inquiry , Vol. (36): 1-
22.
Goddard, C. (2003), Whorf Meets Wierzbicka: Variation and Universals in Language and Thinking. In Language Sciences, Vol. 25(4): 393-432.
Heidegger, M. (2000), 'Letter on Humanism', in Basic Writings (Revised and Expanded Edition), ed by David Farrel Krell, trans. by Frank A. Capuzzi & J. Glen Gray, London:
Routledge, pp65-213.
Hunt, E. & Agnoli, F. (1991), The Whorfian Hypothesis: A Cognitive Psychological Perspective, in Psychological Review, Vol. - (98): 377-389.
148
تبیین مدل مفهومی رابطه زبان و تفکر براساس قرآن و استخراج دلالت های تربیتی آن برای پرورش فکری کودکان
سال سی و یکم | شماره شصت و یک | زمستان 1402
Macey, D. (2000), The Penguin Dictionary of Critical Theory , London: Penguin.
Maykut, P. and Morehouse, R., (1994), Beginning Qualitative research: A Philosophical and
practical guide. London: The Falmer Press.
Pinker, S. & Bloom, P. (1990), Natural Language and Natural Selection, in Behavioral and
Brain Sciences, Vol.- (13): 707-784.