نظریه نیاز به استاد سلوکی در تربیت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی(ره)، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران.

2 استاد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران

3 استادیار، دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران.

4 استادیار، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، قم، ایران.

چکیده

پرسش محوری مقاله این است که آیا در سیر و سلوک عرفانی به استادِ سلوکی (خاص و عام) نیاز هست؟ که در نوشتار حاضر با روش بنیادی، اکتشافی و توصیفی تحلیلی پاسخ بدین پرسش با رویکرد فقهِ جامع (فقه اکبر، اوسط و اصغر) بویژه فقه اکبر (حکمت و عرفان) نظریه نیاز به استادِ سلوکی (نیاز مطلق قرین شرائط و ویژگی‌های علمی و عملی در دانش اخلاق و عرفان) و روش ترکیبی (عقلی و نقلی) داده شد و پس از بررسی دیگاه‌های امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی به عنوان موافقان وجود استاد سلوکی و همچنین بررسی نظرات آیت الله مکارم شیرازی به عنوان نماینده تفکر موافق مشروط با این اندیشه، مشخص شد که نیاز به استادِ سلوکی و معلمِ معنوی در همه مراحل سیر باطنی، مقامات معنوی و فتوحات غیبی مورد نظر بوده و مؤلفه‌ها و شرائط علمی و معنوی خاص در استادِ سلوکی مانند اجتهاد در فقه سه گانه یاد شده وجود دارد. همچنین عالمان ربانی از اهالی عرفان و فقه مصطلح در اثبات و تبیین نظریه نیاز به استادِ سلوکی در اصل نیاز به استادِ سلوکی و همچنین قیود و شروط استادِ سلوکی و معلم و مربیِ معنوی وفاق دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

the theoryof the need for a seleucid teacher in islamic education whit an approach to the proponents point of view

نویسندگان [English]

  • seyyedeh marzieh aminzadeh 1
  • mohammad javad roodgar 2
  • mostafa farhudi 3
  • asghar norouzi 4
1 Ph.D. Student in Islamic Mysticism and the Thought of Imam Khomeini, University of Religions and Denominations, Qom
2 Professor, Research Institute of Culture and Islamic Thought, Qom, Iran.
3 Assistant Professor, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
4 Assistant Professor, Imam Khomeini Education and Research Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]

The central question of this article is whether a spiritual guide (specific and general) is necessary in the mystical journey. This paper addresses the question using a fundamental, exploratory, and analytical descriptive method, particularly from the perspective of comprehensive jurisprudence (fiqh akbar, awsat, and asghar), especially fiqh akbar (wisdom and mysticism). The theory of the absolute need for a spiritual guide (a necessity that is conditional upon specific scientific and practical qualities in the knowledge of ethics and mysticism) and a combined method (rational and narrative) is presented.

After examining the views of Imam Khomeini and Allameh Tabatabai as proponents of the existence of a spiritual guide, as well as the opinions of Ayatollah Makarem Shirazi as a representative of conditional approval of this idea, it becomes clear that the need for a spiritual guide and a spiritual teacher is recognized in all stages of the inner journey, spiritual ranks, and unseen revelations. Specific scientific and spiritual components and conditions for the spiritual guide, such as ijtihad in the three mentioned jurisprudences, are essential. Additionally, scholars from the realms of mysticism and traditional jurisprudence agree on the necessity of a spiritual guide and the conditions and restrictions that accompany this role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • master in suluk
  • Al-
  • Allameh tabatabai
  • imam khomeini

Smiley face

الف) کتاب
قرآن کریم
 نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین علی علیه السلام، ترجمه محمد دشتی، دفتر نشر الهادی، مؤسسه چاپ الهادی، قم، 1379.
الصحیفه السجادیه الکامله من ادعیه الاِمام زین‌العابدین علیه السلام، الطبعه الثانیه، جامعه المصطفی العالمیه، دارالمصطفی العالمیه، لبنان،  1432 ﻫ .
آمدی، عبدالواحد؛ غررالحکم؛ شرح جمال‌الدین محمد خوانساری؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران: 1373 .
آملی، سید حیدر، التفسیر المحیط الاعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب‌الله العزیز المحکم، تحقیق و تعلیق و مقدمه سید محسن موسوی تبریزی، چ دوم، چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1416 ق.
ـــــــ، المقدمات فی کتاب نصالنصوص فی شرح فصوصالحکم، تصحیحات و دو مقدمه و فهرست‌ها هانری کربن و عثمان اسماعیل یحیی، دوم، انتشارات طوس، بیجا، 1367.
ـــــــ، جامعالاسرار و منبعالانوار، تصحیحات هانری کربن، عثمان یحیی، شرکت انتشارات علمی فرهنگ و انجمن ایرانشناسی فرانسه، 1368.
ابن فارس، أحمد بن فارس بن زکریاء القزوینی الرازی، معجم مقاییس اللغة، قم، دار الفکر، 1399
ابن فناری، حمزه (1374)، مصباح الانس، ترجمه محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
ابن منظور، محمدبنمکرم، لسان‌العرب، مصحح عبدالوهاب، امین محمد، عبیدی، محمدالصادق،  بیرو، دارصادر، ۱۴۱۶.
بحرالعلوم، سید محمدمهدیبن مرتضی، رسالۀ لب‌اللباب، با نقد و شرح علامه سید محمدحسین حسینی تهرانی، پنجم، انتشارات نور ملکوت قرآن، مشهد، 1378.
جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، ج6، 1388، مرکز نشر اسراء، قم.
حسن‌زاده آملی، حسن، نامه‌ها برنامه‌ها، قیام، 1373، قم.
حسینی تهرانی، سید محمد حسین روح مجرد، 1427ق، ناشرعلامه‌طباطبائی، مشهد مقدس.
حسینی تهرانی، سید محمد حسین، الله‌شناسی، 1392، انتشارات علامه‌طباطبائی، مشهد مقدس.
خمینی، سید روح‌اله، جهاد اکبر یا مبارزه با نفس، هجدهم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1372.
ـــــــ، مصباح‌الهدایة إلی‌الخلافة و الولایة، مقدمه سید جلال‌الدین آشتیانی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ پنجم، تهران، 1384.
ـــــــ، آداب الصلاة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1373.
رازى، نجم الدین، 1373، مرصادالعباد، تصحیح محمدامین ریاحى، چ پنجم، تهران، علمى و فرهنگى.
سعادت پرور، علی، رسائل عرفانی، (مجموعه یازده رساله عرفانی)، اول، تشیع، قم، 1390.
طباطبائى، محمّدحسین، بررسی‌های اسلامی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، 1387، قم، بوستان کتاب
طباطبائى، محمّدحسین، رساله لب اللباب، به کوشش سیدهادی خسروشاهی، 1389، قم، بوستان کتاب
طباطبایی نجفی (بحرالعلوم)، سید مهدیبن سید مرتضی، رسالۀ سیروسلوک، با مقدمه و شرح محمدحسین حسینی تهرانی، دوم، انتشارات حکمت، تهران، 1370.
طبرسی، ابوالفضل علی، مشکاة الانوار فی غررالاخبار، اول، درالکتب الاسلامیه، قم، 1385 ق.
طبرسى، ابومنصور احمدبن علی، الاحتجاج، 1416ق، ج 2، انتشارات اُسوه، تهران.
طبرسی، حسنبن فضل، مکارم‌الاخلاق، تصحیح و تعلیق سید علاء‌الدین علوی طالقانی، درالکتب الاسلامیۀ، بیجا، 1376 ق.
طبرسی، فضلبن حسن، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، داراحیاء التراث العربی، 1406 ق.
غزالی، ابوحامد، أیها الولد، تحقیق: عبد الله شیخ حسین, دار البیروتی, دمشق, الطبعة الأولى1442 هـ /2020م.
فیض کاشانی، ده رساله، رساله زادالسالک، ره توشه رهروان: شرح رساله زاد السالک، میرجلال‌الدین محدث ارموی، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر; ۱۳۷۰، تهران.
قونوى صدرالدین محمد، اعجاز البیان فى تفسیر ام القرآن، تحقیق: سیدجلال الدین آشتیانى، ناشر: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم، ۱۳۸۱ ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1429ق، الکافی، تحقیق دار الحدیث، قم، دار الحدیث.
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، الطبعة الثالثه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1403.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج23، 1383، انتشارات صدرا، تهران.
مکارم شیرازی، ناصر اخلاق در قرآن، ج1، 1384، انتشارات امام علی بن ابیطالب (ع)، 1395، قم
مکارم شیرازی، ناصر تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب السلامیه، 1382، تهران
مکارم شیرازی، ناصر پیام امام امیرالمؤمنین علیه‏السلام، ج8، ‏، 1397، انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (ع)، 1395، قم
مکارم شیرازی، ناصر جلوه حق، انتشارات نسل جوان، 1397، قم
مکارم شیرازی، ناصر، عرفان اسلامی (شرحی جامع برصحیفه سجادیه)، ج1، انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (ع)، 1395، قم
همدانی، عبدالصمد، بحرالمعارف، ج 1، 1387، انتشارات حکمت، تهران.
ب) نشریه ها و مجله ها